PRZEGLĄD PRASY

W Ministerstwie Sprawiedliwości trwają prace nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Ich zasadniczy cel to umożliwienie dalszej informatyzacji postępowań sądowych.

 Projekt znajduje się obecnie w ostatniej fazie rządowego procesu legislacyjnego. Propozycje związane z informatyzacją postępowań odnoszą się do trzech zasadniczych zagadnień: formy czynności prawnych i postępowania dowodowego, elektronicznego biura podawczego w sądach oraz informatyzacji postępowania egzekucyjnego.

Dokument i dokument elektroniczny

W przepisach k.c. proponuje się wprowadzenie legalnej definicji dokumentu. Obejmie ona zarówno dokumenty w postaci tradycyjnej („papierowej”), jak też dokumenty elektroniczne. Towarzyszy temu liberalizacja przepisów dotyczących formy czynności prawnej. Obok znanych już dotychczas form czynności prawnych, proponuje się wprowadzenie „formy dokumentowej”. Do jej zachowania wystarczy złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby, od której pochodzi to oświadczenie. Nie będzie natomiast wymagany podpis (odręczny czy elektroniczny). Oświadczenia zawarte w wiadomościach sms albo przesyłane za pomocą poczty elektronicznej będą spełniały te wymagania, co wykluczy wątpliwości dotyczące ich wartości dowodowej w postępowaniu przed sądem.

Przewiduje się też zmianę przepisów k.p.c. odnoszących się do dowodu z dokumentu – w celu jednoznacznego rozróżnienia między dokumentami („papierowymi” i elektronicznymi) zawierającymi tekst oraz innymi dokumentami (np. zawierającymi zapis dźwięku lub obrazu).

Powyższe zmiany służą, przede wszystkim, dostosowaniu przedmiotowych regulacji do wymagań współczesnego obrotu. Aktualnie przepisy k.c. dopuszczają posługiwanie się dokumentem w formie elektronicznej, ale z uwagi na konieczność opatrzenia takiego dokumentu bezpiecznym podpisem elektronicznym, forma ta nie jest rozpowszechniona. Natomiast w obrocie obserwuje się coraz częstsze stosowanie elektronicznych sposobów komunikacji (np. za pomocą wiadomości e-mail). Brak jednoznacznych regulacji dotyczących oświadczeń elektronicznych, które nie spełniają wymogów formy elektronicznej, powoduje poważne rozbieżności w praktyce sądów. Projektowane przepisy pozwolą na ujednolicenie orzecznictwa w tym zakresie.

Elektroniczne biuro podawcze

Wnoszenie pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego jest obecnie dopuszczalne tylko w przypadkach wskazanych w ustawie (np. w elektronicznym postępowaniu upominawczym). Projektowane przepisy rozszerzają tę możliwość. Pisma procesowe będą mogły być wnoszone w ten sposób także w postępowaniach prowadzonych w sposób tradycyjny („papierowy”).

Decyzję o sposobie wniesienia pisma w konkretnej sprawie będzie podejmowała strona (uczestnik postępowania, przedstawiciel ustawowy lub pełnomocnik). Za pośrednictwem systemu teleinformatycznego będzie można wnieść nie tylko samo pismo procesowe (np. pozew, wniosek, pismo przygotowawcze), ale także załączniki do pisma (np. odpisy dokumentów). Jeżeli strona wybierze taki sposób komunikowania się z sądem, to sąd również będzie elektronicznie doręczał jej pisma i orzeczenia (projektowane przepisy wprowadzają wyjątki od tej reguły). Sąd będzie mógł wydać wyrok w postaci elektronicznej. Będzie on utrwalany w systemie teleinformatycznym i opatrywany bezpiecznym podpisem elektronicznym przez sędziego lub sędziów. Reguła ta będzie stosowana również do postanowień i zarządzeń.

Projektowane regulacje częściowo nawiązują do założeń, które przyjęto w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Stanowią odpowiedź na liczne postulaty zgłaszane przez środowiska zaangażowane w postępowania sądowe. Korzyści wynikające z ich wprowadzenia można rozpatrywać w aspekcie czasowym i finansowym.

Oszczędności czasowe będą polegały na istotnym skróceniu czynności strony potrzebnych do wniesienia pisma procesowego oraz czynności sądu w ramach „obsługi” takiego pisma. Strona wnosząca pismo nie będzie musiała sporządzać go na papierze, podpisywać, dołączać papierowych załączników, nadawać pisma w placówce pocztowej ani składać go w biurze podawczym sądu. Nie będzie też zachodziła potrzeba bezpośredniego doręczenia odpisu pisma przed złożeniem go do sądu (np. zawodowemu pełnomocnikowi strony przeciwnej), o ile adresat również wybrał drogę elektroniczną. Pismo bezpośrednio po opatrzeniu go podpisem elektronicznym znajdzie się w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe (przesłanie pisma pocztą zajmuje zwykle kilka dni). Jedyną niedogodnością dla strony będzie konieczność założenia konta w systemie teleinformatycznym – będzie to jednak konieczne dla zapewnienia jednoznacznej identyfikacji strony i bezpieczeństwa przesyłanych informacji.

Automatyzacja czynności sądu oraz wprowadzenie elektronicznych akt sprawy usprawni również czynności sądu związane z „obsługą” pisma (automatyczne przydzielenie pisma, dołączenie go do akt i udostępnienie sędziemu lub referendarzowi sądowemu). Rozszerzenie zakresu stosowania doręczeń elektronicznych spowoduje natomiast istotne skrócenie czasu dotarcia przesyłki do adresata.

Odnosząc się do finansowych skutków wprowadzenia e-biura podawczego, należy rozróżnić korzyści stron oraz korzyści sądu (oszczędności budżetowe). Korzyści finansowe stron będą wynikały z braku potrzeby wnoszenia pism i załączników w postaci papierowej (brak potrzeby sporządzania wydruków, załączników i ponoszenia opłat pocztowych). W przypadku podmiotów uczestniczących w większej liczbie postępowań, automatyzacja korespondencji z sądem oznaczać będzie również oszczędności organizacyjne (np. związanych z przekazywaniem pism między wewnętrznymi jednostkami organizacyjnymi takiego podmiotu).

Odnosząc się natomiast do skutków w sferze finansów publicznych, należy wskazać, że wprowadzenie projektowanych rozwiązań będzie wiązało się z wydatkami potrzebnymi do utworzenia i wdrożenia systemu teleinformatycznego. Zakłada się, że koszty te wyniosą ok. 17 mln zł, przy czym będą one częściowo sfinansowane ze środków pochodzących z funduszy unijnych. Po wdrożeniu systemu, będzie też zachodziła potrzeba wydatkowania kwot na jego utrzymanie, ale pojawią się też poważne oszczędności. Będą one wynikały choćby ze stosowania doręczeń elektronicznych oraz udostępniania i przechowywania akt elektronicznych (np. brak opłat pocztowych, kosztów transportu, kosztów drukowania pism). Przewiduje się, że oszczędności te mogą wynieść ok. 122 mln zł rocznie.

Należy dodać, że projektowane zmiany zmierzają również do wyeliminowania niektórych mankamentów dotychczasowych przepisów, który stały się źródłem wątpliwości. Przykład takiej zmiany to rezygnacja z posługiwania się pojęciem „droga elektroniczna”. W praktyce pojawiły się bowiem wątpliwości, czy odnosi się ono wyłącznie do składania pisma za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, czy obejmuje też swoim zakresem wnoszenie pism za pomocą innych środków komunikacji elektronicznej (np. pocztą elektroniczną).

Novum w egzekucji

Szerokie wykorzystanie systemów teleinformatycznych proponuje się również w postępowaniu egzekucyjnym, przy czym w niektórych sprawach obowiązywać będzie wyłączna możliwość komunikowania się z organem procesowym za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Wnoszenie e-pism i towarzyszące temu doręczenia elektroniczne będą obligatoryjne w sprawach o nadanie klauzuli wykonalności bankowym tytułom egzekucyjnym, a także w ramach zajęć niektórych wierzytelności (np. rachunków bankowych) oraz w trakcie elektronicznej licytacji ruchomości. W pozostałych sprawach, korzystanie z „drogi elektronicznej” będzie uzależnione od decyzji strony lub uczestnika postępowania (na podobnych zasadach jak w przypadku e-biura podawczego). Wprowadzenie tego typu rozwiązań usprawni czynności procesowe związane z przesyłaniem wniosków i oświadczeń do sądu i komornika sądowego oraz z doręczaniem korespondencji przez te organy.

Nadto, wprowadzenie elektronicznego postępowania w sprawach o nadanie klauzuli wykonalności będzie wiązało się z przekazaniem tych spraw do właściwości niektórych sądów rejonowych (e-sądów). Spowoduje to odciążenie pozostałych sądów oraz ujednolicenie praktyki orzeczniczej w tych sprawach. Wymagane w projekcie posługiwanie się formularzami elektronicznymi (np. formularzem bankowego tytułu egzekucyjnego albo oświadczenia o poddaniu się egzekucji) doprowadzi też do ujednolicenia czynności banków. Należy dodać, że utworzenie i wdrożenie systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie w tych sprawach będzie wiązało się z wydatkami szacowanymi na kwotę ok. 12 mln zł. Oszczędności finansowe dla budżetu państwa, które ujawnią się po wdrożeniu systemu i utworzeniu e-sądów, to szacunkowo ok. 2,5 mln zł rocznie.

Utworzenie i utrzymanie systemów teleinformatycznych obsługujących zajęcia elektroniczne i e-licytację zostało powierzone podmiotom nienależącym do sektora publicznego (m.in. bankom i Krajowej Radzie Komorniczej). Docelowo, uzyskane przez wspomniane podmioty oszczędności wynikające z posługiwania się tymi systemami oraz wpływy z opłat pokryją wydatki poniesione na budowę, wdrożenie i utrzymanie tych systemów.

Źródło: http://nawokandzie.ms.gov.pl/numer-21/wokanda-numer-21/cywilna-e-rewolucja.html