MISZMASZ TWOJA GAZETA

PORTAL DLA DŁUŻNIKÓW, WIERZYCIELI, KOMORNIKÓW, SĘDZIÓW I PRAWNIKÓW
Dziś jest:  czwartek 28 marca 2024r.

PRZEGLĄD PRASY

  • Miszmasz - Czarny Piar
  • Miszmasz - Czarny Piar
  • Miszmasz - Czarny Piar
  • Miszmasz - Czarny Piar
  • Miszmasz - Czarny Piar

iustitia kim jestesmy 2016 07 mPostanowieniem z dnia 22 czerwca 2016 roku nr 1130.9.2016 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda odmówił powołania 10 kandydatów przedstawionych przez Krajową Radę Sądownictwa do pełnienia urzędu na stanowiskach sędziów: Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, Sądu Apelacyjnego, Sądu Okręgowego i Sądu Rejonowego.

Decyzji swojej Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w żaden sposób nie uzasadnił.

Przepis art. 179 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, że sędziowie są powoływani przez Prezydenta, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony.

 

Aktem powołania Prezydent - najwyższy przedstawiciel Rzeczypospolitej Polskiej - powierza funkcję sędziego. Trudno jednak uznać to za wystarczający argument dla przyznania głowie państwa całkowitej swobody nominacyjnej.

 

Sposób powoływania sędziów ma zasadnicze znaczenie ustrojowe. Kwestia ta wiąże się z jednej strony z problematyką stworzenia instytucjonalnych gwarancji prawidłowego funkcjonowania organów władzy sądowniczej, a z drugiej – urzeczywistnianiem zasady podziału władz i ich równoważenia się oraz dostępem do służby publicznej. Sposób powoływania sędziów oraz praktyka urzeczywistniania awansu zawodowego oddziałują na poczucie pewności i stabilizacji sytuacji zawodowej oraz mają podstawowe znaczenie dla ochrony zasady niezawisłości sędziowskiej i pozycji władzy sądowniczej.

 

Powoływanie sędziów, czyli kształtowanie składu osobowego trzeciej - odrębnej i niezależnej - władzy, ma istotne znaczenie z punktu widzenia zagwarantowania konstytucyjnego standardu prawa do sądu. Zgodnie z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej: „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd". Jedną z gwarancji ustrojowych tego prawa podmiotowego jest niewątpliwie tryb powoływania na urząd sędziego.

 

Konstytucyjna regulacja tego trybu uzasadniona jest tym, że „stanowisko sędziów wynika przede wszystkim z art. 10 Konstytucji R. P., gdyż stanowią oni »substrat osobowy« organów władzy sądowniczej, którą to władzę wykonują w imieniu Narodu, w konstytucyjnym systemie trójpodziału władzy i równowagi władz.

 

Ów przedstawicielski charakter sędziów widzieć należy zwłaszcza w aspekcie funkcjonalnym dwóch powyższych zasad z art. 10, gdyż - realizując poszczególne kompetencje »trzeciej władzy« - sądy i trybunały występują w charakterze bezpośrednich organów suwerena. Uwidacznia się to w sposób szczególny w ferowaniu przez sądy i trybunały wyroków »w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej«, a także w powoływaniu sędziów przez osobę stanowiącą »głowę« owej państwowości" (P. Sarnecki, Zagadnienia samorządu sędziowskiego, w: Ratio est anima legis. Księga Jubileuszowa ku czci Profesora Janusza Trzcińskiego, Warszawa 2007, s. 469).

 

Kompetencja powoływania sędziów przez Prezydenta stanowi przejaw wzajemnego oddziaływania (równoważenia) władz będących podstawą ustroju Rzeczypospolitej Polskiej (por. postanowienie NSA z dnia 9 października 2012 roku, I OSK 1883/2012, LexisNexis nr 7271348, CBOSA; por. też M. Stębelski, J. Sułkowski, Glosy do postanowienia z dnia 9 października 2012 roku, I OSK 1883/2012, LexisNexis nr 7271348, PiP 2014, nr 1, s. 121-133).

 

Zalecenie Nr R(94) 12 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich dotyczące niezawisłości, sprawności i roli sędziów z dnia 13 października 1994 r. w Zasadzie I, pkt 2 lit. c Zaleceń oraz w memorandum wyjaśniającym, obejmującym komentarz do Zaleceń eksponuje nie tylko konieczność stosowania obiektywnych kryteriów przy decyzjach dotyczących kariery zawodowej sędziów, lecz także zaleca model powoływania sędziów, w którym organ podejmujący decyzje dotyczące ich rekrutacji i awansowania jest niezależny od rządu i od administracji.

 

Akceptując tradycje powoływania sędziów przez rząd, parlament lub głowę państwa, rekomenduje się ponadto ustanowienie stosownych gwarancji, tak aby praktyka powoływania sędziów była jawna i wolna od zewnętrznych wpływów, a także aby decyzje w tej materii nie były powodowane innymi względami niż obiektywne kryteria. Do tego rodzaju gwarancji może należeć: istnienie specjalnego, niezależnego i kompetentnego organu, który udziela rad rządowi, parlamentowi lub głowie państwa i którego rady w praktyce są uwzględniane, indywidualne prawo do odwołania się od decyzji do niezależnej władzy lub zabezpieczenie przez władze podejmująca decyzje przed bezprawnym naciskiem lub wywieraniem niewłaściwego wpływu. Organem takim jest w Polsce Krajowa Rada Sądownictwa, a konstytucyjna zasada harmonijnej współpracy władzy wykonawczej i sądowniczej wyrażona w art. 10 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wymaga współdziałania Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z Radą w procesie nominowania sędziów.

Z woli ustrojodawcy i ustawodawcy kompetencja głowy państwa zostaje ograniczona w ten sposób, że to nie Prezydent, ale inny konstytucyjny organ państwa posiada wyłączne uprawnienie do przedstawienia kandydatur do powołania na stanowisko sędziego (por. T. Ereciński, J. Gudowski, J. Iwulski, Komentarz do prawa o ustroju sądów powszechnych i ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, Warszawa 2002, s. 146). Służyć ma to zapewnieniu właściwej równowagi pomiędzy kompetencjami nominacyjnymi Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej a zasadą niezależności władzy sądowniczej.

 

Procedura oceny osób zgłaszających się na wolne stanowiska sędziowskie została szczegółowo uregulowana w przepisach ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. Biorą w niej udział m. in. zasiadający w Radzie: przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, posłowie, senatorowie, Minister Sprawiedliwości, sędziowie. Prezydent ma swojego przedstawiciela w Krajowej Radzie Sądownictwa, w związku z czym ewentualne zastrzeżenia co do rozpatrywanych kandydatur może przedstawić przed podjęciem przez Radę uchwały w sprawie wystąpienia z wnioskiem.

 

Prezydent, jako strażnik Konstytucji, w wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych wypadkach jest władny nie uwzględnić wniosku Krajowej Rady Sądownictwa. Przykładem mogą być sytuacje, gdy osoba taka np. wstąpiła do partii politycznej lub w inny sposób naruszyła wymogi wskazane w Konstytucji (art. 178 ust. 3 Konstytucji). Pożądane jest przy tym, aby znajdowało to wyraz nie tyle w akcie odmowy powołania, lecz w wystąpieniu do Krajowej Rady Sądownictwa o to, aby ponownie rozważyła sprawę.

Rozwiązanie takie jest najbardziej operatywne, ponieważ w optymalny sposób odzwierciedla idee współdziałania Prezydenta oraz Krajową Radą Sądownictwa, która leży u podłoża art. 179 Konstytucji. Pozwala ono także uniknąć narażania zainteresowanych osób, tj. kandydatów na urząd sędziego, na ryzyko nieweryfikowalnej sądownie decyzji rozstrzygającej o dostępie do służby publicznej.

 

W wyroku z dnia 5 czerwca 2012 roku K 18/09 Trybunał Konstytucyjny powołał się na przeważające poglądy doktryny, że ujęcie kompetencji w zakresie powoływania sędziów w formę prerogatywy podkreśla, że Prezydent nie ma prawnego obowiązku uwzględnienia wniosku Krajowej Rady Sądownictwa, przy czym odmowa powinna mieć miejsce tylko w sytuacji nadzwyczajnej i musiałoby ją poprzedzać przedstawienie Krajowej Rady Sądownictwa zastrzeżeń przez zasiadającego w niej przedstawiciela Prezydenta (zob. m.in. L. Garlicki, uwaga 7 do art. 179 Konstytucji, op. cit.; W. Sokolewicz, Konstytucyjna regulacja władzy sądowniczej, [w:] Konstytucja, ustrój, system finansowy państwa, Księga pamiątkowa ku czci prof. Natalii Gajl, Warszawa 1999, s. 174; P. Tuleja, op.cit., s. 207; J. Jaskiernia, Problem legitymizacji władzy sądowniczej w ustroju politycznym Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Trzecia ..., s. 368 i n.; odmiennie: J. Gudowski, Urząd sędziego w prawie o ustroju sądów powszechnych, "Przegląd Sądowy" 11-12/1994; J. Ciapała, Charakter kompetencji Prezydenta RP. Uwagi w kontekście kompetencji w zakresie powoływania sędziów, "Przegląd Sejmowy" 4/2008, s. 31).

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w odróżnieniu od Krajowej Rady Sądownictwa nie dysponuje procedurą ani narzędziami oceny merytorycznej przydatności do zawodu sędziego.

Arbitralna decyzja Prezydenta o odmowie powołania sędziów powoduje, że proces nominacji sędziowskich staje się mniej transparentny i bardziej podatny na wpływy polityczne.

Warto podkreślić, że postanowienie Prezydenta o odmowie powołania sędziów nie zawiera motywów, a uzasadnienie jest elementem obligatoryjnym każdej decyzji władzy publicznej. Wymaga tego szacunek do osoby, której decyzja dotyczy, a także szacunek do suwerena, który powierzył podmiotowi władzy publicznej uprawnienie do sprawowania władzy.

 

Należy podkreślić, że Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku Wielkiej Izby z dnia 19 kwietnia 2007 roku w sprawie Vilho Eskelinen i inni przeciwko Finlandii stwierdził, że art. 6 Konwencji, który stanowi, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą (..), ma zastosowanie w sporach odnoszących się do powołania na urząd sędziego i awansowania, chyba że państwo wykaże, że łącznie występują dwie okoliczności.

 

Po pierwsze, w danym prawie krajowym doszło do wyraźnego wyłączenia dostępu do sądu dla pewnej kategorii funkcjonariuszy cywilnych. Po drugie, nawet jeśli do wyłączenia dostępu dochodzi, musi być ono oparte na „obiektywnych racjach związanych z interesem państwa” (objective grounds in the State’s interest).

 

Pochodzący z 2007 roku standard konwencyjny i związany z nim dwuczłonowy test kontrolny Trybunał wielokrotnie zastosował w kolejnych latach do wszelkich kategorii sporów dotyczących sędziów. Tak było w sprawach związanych z rekrutacją lub mianowaniem sędziów (np. wyrok z dnia 26 lipca 2011 roku w sprawie Juričić przeciwko Chorwacji), ich promowaniem (np. postanowienie z dnia 9 października 2012 roku w sprawie Dzhidzheva-Trendafilova przeciwko Bułgarii), przeniesieniem (np. wyrok z dnia 18 września 2012 roku w sprawie Ohneberg przeciwko Austrii), wreszcie z usunięciem z funkcji lub zawodu (np. wyrok z dnia 5 lutego 2009 roku w sprawie Olujić przeciwko Chorwacji).

 

W najnowszym orzeczeniu Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Baka przeciwko Węgrom (wyrok z dnia 23 czerwca 2016 roku, Wielka Izba, skarga nr 20261/12) Trybunał odnotował rosnące znaczenie, jakie dokumenty międzynarodowe i Rady Europy, podobnie, jak orzecznictwo sądów międzynarodowych oraz praktyki innych ciał międzynarodowych wiążą z rzetelnością proceduralną w przypadkach usunięcia lub odwołania sędziów. Każda decyzja mającą wpływ na zakończenie sprawowania urzędu przez sędziego, wymaga interwencji organów, które byłyby niezależne od władzy wykonawczej i ustawodawczej.

 

Zarządy:

Stowarzyszenia Sędziów Polskich „IUSTITIA”

Stowarzyszenia Sędziów Themis

Stowarzyszenia Sędziów Rodzinnych

Stowarzyszenia Sędziów Rodzinnych w Polsce

Pro Familia

 

 

miszmasz-menu-module

NA SKRÓTY